İran medyasında en çok kullanılan 3. dil Türkçe

İRNA, Fars, Mehr, Tasnim, İRİB (yeni adıyla Parstoday) ve bazı diğer ajansların yayınladıkları diller arasında Türkçe üçüncü dil olarak kullanılıyor.. Türkçe ülkedeki ajansların İngilizce ve Arapçadan sonra en çok önem verdikleri üçündü dil konumunda. Bu, Türkiye kamuoyunun İran devleti için önemini de gösteriyor.

Ülkede belli bir alana özgü haber yapan ajansların sayısı da oldukça fazla. Örneğin Shana Haber Ajansı enerji alanında, İBNA kitap'la ilgili, CHN kültürel aktiviteler, İQNA din alanında, İTCA teknoloji konusunda, İANA ziraat'la ilgili konularda haber üretiyor. Bu sayıya onlarca ajans daha eklenebilir. Kitap ve kültürel konularında yayın yapan İBNA'nin Türkçe bölümünün olması oldukça dikkat çekici.

 

Ülke içinde özel televizyon kanallarının çalışması yasak olsa da 100'ün üzerinde özel kanal, uydu üzerinden başta ABD ve İngiltere olmak üzere çeşitli ülkelerden İran´a yönelik Farsça yayın yapıyor. Bunların siyasi arenadaki en etkin olanları yabancı menşeli BBC Farsça, Radyo Farda, Manoto ve VOA Farsça geliyor.
 
Eğlencede bir numara Türkiye
 
İran yurttaşlarının yurtdışında kurdukları televizyon kanalları, çoğunlukla eğlence amaçlı olup siyasal alanda pek etkin olamıyor. Eğlence kanallarının başında geçen Nisan ayında İstanbul'da öldürülen Said Kerimiyan'ın kurduğu GEM medya kuruluşuna ait kanallar geliyor.
 
Türk dizileri bu kanallarda üstün bir ağırlığa sahip. Bu da Türk kültürünün İran'da yayılmasında önemli bir etken oluşturuyor. Bu tip kanallarla ilgili sorunların başında ülke içinde bulunmadıklarından, her hangi bir denetime de tabi değiller.
 
Haber ajansları çeşitliliği oldukça zengin
 
Haber ajansları çeşitliliği ve sayısı bakımından oldukça zengin olan ülkede, değişik fikir ve akımların sahip olduğu 30´nün üzerinde haber ajansı varlığını sürdürüyor.
 
Haber ajansları birçok ülkenin aksine herkese açık olacak şekilde haber üretiyor, bu da gazete ve sitelerden daha fazla etkili olup daha fazla okuyucu kitlesine sahip olmalarını sağlıyor.
 
Ajanslar, haber satarak gelir elde etmez. Ajanslar, ağırlıklı olarak devletin değişik kurumlarına bağlı olup, mali olarak varlıklarını bu şekilde sürdürmekteler.
 
Örneğin İRNA Haber Ajansı doğrudan hükümete bağlıyken, Fars ve Tasnim ajansları Devrim Muhafızları´na yakınlıklarıyla biliniyor. İSNA Haber Ajansı üniversite, Mehr Haber Ajansı İslami Propaganda Teşkilatı, İLNA ajansı İşçi Evi, İRİB ve YJC ajansları devlet televizyonu,  İCANA meclis tarafından destekleniyor.
 
Ülkedeki iki siyasi akım medyaya yön verir
 
Ülkede Tahran merkezli 30´ün üzerinde ulusal gazete, tatil günleri hariç günlük olarak yayınlanıyor. Gazetelerin tirajı hakkında komu oyuna bilgi verilmediğinden hangi gazetenin kaç adet sattığı tam olarak bilinmiyor.
 
Tahran Belediyesi´ne bağlı Hemşehri gazetesi,  hükümet ve İRNA ajansına bağlı İran gazetesi ve devlet radyo televizyon kurumuna ait Cam-i Cem gazetesi (jamejam)  ülkenin en çok satan üç gazetesidir. Söz konusu gazeteler yüksek tirajlı olsa da siyasal alanda aynı ağırlığa sahip değil.
 
Ülkede "merkez medya" denilecek gazeteler olsa da ağırlıklı olarak ülkedeki iki siyasi akım medyaya yön veriyor.
 
Muhafazakâr kesimin görüşünü aktaran gazetelerin başında Keyhan, Cevan, Vatan-i Emruz,  Siyaseti-i Ruz gelmektedir.
 
Geçmişi İran İslam Devrimi öncesine dayanan Keyhan gazetesi, muhafazakâr kesimin amiral gemisi olarak tanımlanabilir.
 
Şark, Arman-i Emruz, Aftab-i Yezd , İtimad, Mardomsalari gibi   gazeteler reformculara yakın bir yayın politikası izliyor. Bu kategorinin en etkin gazetesi birkaç kez kapatılıp açılan Şark gazetesi denilebilir.
 
Ülkede hükümeti destekleyen 'ılımlı' kanadın desteklediği medya ile reformcuların desteklediği medya arasında ince bir çizgi bulunmakta ve genellikle aynı görüşü savunuyorlar.
 
Ana mali destekçi devlet
 
Keyhan, İtilaat ve bazı diğer gazeteler, doğrudan devletten mali destek alırken diğer gazetelerin mali kaynağı genellikle siyasi gruplar, partiler, kamu ilanları ile özel reklâmlar ve iç dinamiklerden sağlanıyor.
 
Devlet ayrıca kâğıt parası gibi sübvansiyonlarla gazetelere mali destek veriyor. Söz konusu sübvansiyonlar Hasan Ruhani hükümetinde azalmış durumda.
 
Ülkedeki bazı haber siteleri, gazetelerden çok daha fazla etkilidir. Bunların başında reformculara yakın Asriran, muhafazakârlar eğilimli Tabnak ve Meclis Başkanı Ali Laricani'ye yakın Khabaronline siteleri zikredilebilir.
 
Basının denetimi
 
Tüm medya kurumlarının kuruluş izni ve denetlenmesi, Kültür ve İrşat Bakanlığı´nca yapılıyor. Söz konusu kurumda bulunan "Basın Denetleme Heyeti" gerektiğinde toplanıp basın kuruluşlarının çalışmasını inceleyip, kapatma kararı verebiliyor.
 
Denetleme kurumu, aralarında Meclis ve Yargı temsilcilerinin de yer aldığı yedi kişilik bir heyetten oluşuyor. 


DHA